Wielkopolskie Stowarzyszenie Lokatorów z uwagą przypatruje się sytuacji na Osiedlu Maltańskim i nabrzmiewającemu konfliktowi pomiędzy jego mieszkańcami i poznańską Parafią św. Jana za Murami. Sprawa jest szeroko komentowana w mediach, dlatego wydaje się bezcelowe, aby po raz kolejny szczegółowo przywoływać kalendarium konfliktu wokół nieruchomości położonej w Poznaniu przy ul. Warszawskiej 82. Jednak w związku z tym, iż Stowarzyszenie otrzymało dokumenty rzucające zupełnie nowe światło na sprawę Osiedla Maltańskiego, w tym przede wszystkim na możliwość naruszenia dyscypliny finansów publicznych, a także interesów fiskalnych Miasta Poznania, konieczne jest jak najszersze poinformowanie opinii publicznej o nowych faktach w sprawie.

STAN DOTYCHCZASOWY

W grudniu 2023 roku Parafia św. Jana Jerozolimskiego za Murami w Poznaniu oraz Archidiecezja Poznańska, za pośrednictwem wynajętej kancelarii adwokackiej, zapoczątkowały zorganizowaną akcję usuwania mieszkańców Osiedla Maltańskiego z zajmowanych przez nich domów. Deklarowanym przez stronę kościelną celem jest jedynie odzyskanie własności Parafii i wyklarowanie skomplikowanego stanu prawnego nieruchomości, na której położone jest Osiedle. W tym celu Parafia wypowiedziała wszystkie łączące ją z mieszkańcami umowy dzierżawy i złożyła kilkanaście pozwów eksmisyjnych. Warto w tym miejscu podkreślić, iż Parafia zamierza „odzyskać” przedmiotową nieruchomość nie w celu prowadzenia na niej działalności duszpasterskiej, ale w celu zrealizowania intratnej, wielomilionowej inwestycji deweloperskiej (z dostępnych publicznie informacji wynika, iż już w 2021 r. Archidiecezja Poznańska zawarła przedwstępną umowę sprzedaży przedmiotowej nieruchomości z warszawskim deweloperem na kwotę ponad 200 milionów złotych).

Część mieszkańców Osiedla Maltańskiego, nie chcąc porzucić swoich rodzinnych domów, prowadzi indywidualne spory sądowe z Parafią św. Jana za Murami, podnosząc zarzuty zasiedzenia czy też formułując tzw. roszczenia o wykup zajmowanych przez nich nieruchomości. Przede wszystkim jednak mieszkańcy zwracali uwagę na fakt, iż ze względu na skalę problemu (ponad 250 gospodarstw domowych) i systemowy charakter kryzysu mieszkaniowego w Polsce, rozwiązanie problemu Osiedla Maltańskiego wymaga interwencji Miasta Poznania. W tym celu powołali Komitet Obywatelskiej Inicjatywy Uchwałodawczej i zebrali 1669 podpisów pod obywatelskim projektem uchwały "w sprawie powołania komisji doraźnej Rady Miasta Poznania mającej na celu systemowe rozwiązanie kryzysu mieszkaniowego na Osiedlu Maltańskim" (pod względem liczby zebranych podpisów jest to do tej pory rekordowa obywatelska inicjatywa uchwałodawcza w Poznaniu).

Nie wymaga większego uzasadnienia teza, iż to właśnie błędy i zaniedbania instytucji publicznych w znacznym stopniu przyczyniły się do wygenerowania obecnego kryzysu. Meldowanie mieszkańców na pobyt stały pod adresem ul. Warszawska 82, pobieranie od mieszkańców podatków od nieruchomości oraz powołanie jednostki pomocniczej Miasta Poznania na przedmiotowej nieruchomości, utwierdzały zamieszkujące tam rodziny, iż są prawowitymi właścicielami swoich domów. Pomimo tego, Miasto Poznań nadal odmawia przyjęcia odpowiedzialności za błędy swoich urzędników. W optyce proponowanej przez prezydenta Jacka Jaśkowiaka spór na linii mieszkańcy Osiedla Maltańskiego i Archidiecezja Poznańska to spór pomiędzy prywatnymi podmiotami, który powinien być rozstrzygnięty w sądzie powszechnym.

NOWE OKOLICZNOŚCI

Tymczasem przed Sądem Rejonowym Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu zawisła sprawa prowadzona pod sygnaturą V Ns 922/25 o zasiedzenie centralnej części Osiedla Maltańskiego pełniącego rolę tzw. świetlicy osiedlowej. Wniosek został złożony przez stowarzyszenie zrzeszające mieszkańców Osiedla, natomiast jako jeden z podmiotów, który potencjalnie nabył własność fragmentu gruntu, na którym położona jest świetlica, wnioskodawca wskazał Miasto Poznań. Z dokumentów przedstawionych do analizy Stowarzyszeniu wynika w sposób niewątpliwy, że zaktualizowały się wszystkie przesłanki konieczne do stwierdzenia, iż doszło do nabycia przedmiotowej nieruchomości przez Miasto Poznań. Potwierdził to częściowo również Sąd rozpoznający wniosek, wydając 29 października 2025 r. postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia poprzez wpisanie w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu o zasiedzenie, uznając tym samym twierdzenia przytoczone we wniosku i przywołane na ich poparcie dowody, co najmniej za uprawdopodobnione.

Z dokumentów otrzymanych przez Stowarzyszenie wynika, iż budynek ten zajmuje centralne miejsce na nieruchomości położonej przy ul. Warszawskiej 82. Świetlica została wybudowana w drugiej połowie lat 40. XX w., a w swojej obecnej postaci funkcjonuje od lat 60. XX w. Jej projekt i budowę sfinansowano ze środków publicznych. Prace budowlane częściowo wykonali sami mieszkańcy w ramach tak zwanych czynów społecznych. Od samego początku budynek Świetlicy zawsze był przeznaczony do zaspokajania zbiorowych potrzeb mieszkańców Osiedla Maltańskiego i pobliskich fyrtli – organizowano w nim imprezy okolicznościowe i rodzinne, a także spotkania towarzyskie mieszkańców. Świetlica pełniła również funkcje budynku użyteczności publicznej i lokalu wyborczego, a koszty jej funkcjonowania zawsze pokrywały instytucje publiczne. Od 1 stycznia 1994 r. Świetlicą zarządzały organy jednostki pomocniczej Miasta Poznania – Rada i Zarząd Osiedla, a także stowarzyszenia mieszkańców Osiedla Maltańskiego. Podmioty te dysponowały kluczami do Świetlicy, czuły się jej wyłącznymi gospodarzami, co przejawiało się m.in. w wynajmowaniu budynku osobom trzecim. Miasto Poznań łożyło środki finansowe na remonty i drobne naprawy budynku, pokrywało też koszt mediów.

Przez ponad 30 lat Parafia św. Jana za Murami nie wykonywała wobec Świetlicy żadnych uprawnień właścicielskich, nie interesowała się jej przeznaczeniem i nie finansowała jej remontów. Z dokumentów dostarczonych Stowarzyszeniu przez mieszkańców wynika, iż pierwsze działanie ze strony Parafii, które mogło przerwać okres konieczny do zasiedzenia Świetlicy miało miejsce w grudniu 2023 roku, a więc już po upływie okresu przewidzianego przepisami kodeksu cywilnego. Powyższe oznacza, że Miasto Poznań jest właścicielem centralnej części wartej kilkaset milionów złotych nieruchomości.

MIASTO POZNAŃ JEST WŁAŚCICIELEM CZĘŚCI OSIEDLA MALTAŃSKEIGO. CO TO ZMIENIA?

Zdaniem Stowarzyszenia powyżej opisane fakty powinny zmienić parametry dyskusji o losie Osiedla Maltańskiego. Dotychczas prośby mieszkańców o włączenie się przez Miasto Poznań do rozmów ze stroną kościelną (na przykład postulat powołania Komisji Trójstronnej Kościół – Mieszkańcy – Miasto Poznań) były zbywane twierdzeniem, że każde zaproponowane przez Miasto rozwiązanie byłoby wdrożone kosztem poznańskiego podatnika (na przykład zaoferowanie Parafii gruntów na wymianę). Wszczęcie postępowania sądowego, które może doprowadzić do stwierdzenia istnienia własności Miasta Poznania do dużej nieruchomości w centrum, powoduje, że brak aktywnego udziału poznańskiego samorządu w sporze o Osiedle Maltańskie narazi w sposób niewątpliwy budżet miejski na wielomilionowe straty. Do tej pory Miasto Poznań miało wygodny pretekst do uchylania się od przyjęcia odpowiedzialności za błędy swoich urzędników, poprzez odsyłanie mieszkańców w indywidualnych sprawach do sądu powszechnego. Teraz to Miasto Poznań jest stroną takiego postępowania i oczekujemy od niego, że urzędnicy i miejscy prawnicy w sposób aktywny zawalczą o interes fiskalny poznańskiej wspólnoty samorządowej. W kontekście ogólnokrajowego kryzysu mieszkaniowego nie stać nas po prostu na oddawanie walkowerem deweloperowi (nawet jeżeli nosi on sutannę) kolejnej nieruchomości w centrum dużego miasta.

CZEGO SIĘ DOMAGAMY?

Możliwość pozyskania przez Miasto Poznań atrakcyjnej, wartej co najmniej kilkanaście milionów złotych nieruchomości nie jest zasługą miejskich urzędników, tylko wynikiem ciężkiej, blisko dwuletniej pracy mieszkańców Osiedla Maltańskiego. To mieszkańcy skrupulatnie zbierali oświadczenia świadków, przeprowadzali czasochłonne poszukiwania w państwowych archiwach i kompletowali dokumenty, z których wynika, iż stan prawny kluczowej części nieruchomości, na której położone jest Osiedle, jest zupełnie odmienny od tego, jaki jest przedstawiany w mediach przez stronę kościelną i reprezentującą ją kancelarię.

Z kolei miejscy urzędnicy wykazali się daleko posuniętą niekompetencją w sprawie nieruchomości położonej przy ul. Warszawskiej 82 w Poznaniu. Ich wieloletnie zaniedbania nie tylko do pewnego stopnia wygenerowały problem na Osiedlu Maltańskim, ale przeprowadzona przez nich na potrzeby Rady Miasta brawurowa „analiza prawna” ograniczyła się do… sprawdzenia treści księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości.

Do powyższych wątpliwości co do kompetencji urzędników i miejskich prawników, należy dodać jeszcze aspekt polityczny: prezydent Jacek Jaśkowiak publicznie chwali się „dobrymi, prywatnymi relacjami” z „wybitną postacią” - ekonomem Archidiecezji Poznańskiej, księdzem Waldemarem Hanasem. Ksiądz Hanas z racji pełnionej przez siebie funkcji, to główna osoba stojąca za planowaną sprzedażą nieruchomości położonej przy ulicy Warszawskiej 82. Mamy więc tu do czynienia z klasycznym konfliktem interesów, ponieważ Miasto Poznań (reprezentowane przez prezydenta Jacka Jaśkowiak) żeby powalczyć o swój interes musiałoby przecież wystąpić w sądzie przeciwko Archidiecezji Poznańskiej (reprezentowanej przez księdza Waldemara Hanasa).

Wyżej przytoczone okoliczności powodują, iż mamy realne obawy, iż w wyniku opieszałych działań miejskich urzędników, a także wobec oczywistego konfliktu interesów prezydenta Jacka Jaśkowiaka, poznański samorząd może zostać poszkodowany, a miejski budżet uszczuplony o wielomilionową kwotę. Konieczny jest zatem społeczny monitoring działań Miasta Poznania dotyczących dochodzenia swoich ekonomicznych interesów na Osiedlu Maltańskim. Bez zainteresowania mediów i społecznej presji na polityków, w związku z dotychczasową serwilistyczną postawą samorządu wobec interesów deweloperów, poznański podatnik może mieć wszelkie podstawy, żeby się obawiać, że również i tym razem jego interesy zostaną naruszone – kosztem prywatnego inwestora.

Niedopełnienie obowiązków przez urzędnika samorządowego w wyniku którego doszło do naruszenia interesu publicznego stanowi poważne przestępstwo i jednocześnie naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Nie chodzi jednak o to, żeby w przyszłości ukarać tego czy innego urzędnika, ale żeby teraz energicznie zawalczyć o interes publiczny.

Sprawa o zasiedzenie świetlicy na Osiedlu Maltańskim jest procedowana i ostateczną decyzję podejmie Sąd. Natomiast decyzja ta będzie zależała od dowodów i stanowisk jakie zajmą jego uczestnicy w trakcie postępowania. Zebrane przez mieszkańców Osiedla Maltańskiego dokumenty i relacje świadków w sposób jednoznaczny wskazują, iż to właśnie Miasto Poznań jest jej właścicielem. Społeczny monitoring i nacisk jest jednak konieczny, aby miejscy urzędnicy wykrzesali w sobie odwagę konieczną do walki o dobro publiczne i fiskalny interes poznańskiego samorządu.

Wielkopolskie Stowarzyszenie Lokatorów